ĐẶC ĐIỂM BỆNH HEN PHẾ QUẢN VÀ CƠ CHẾ BỆNH SINH

1.  Khái niệm hen phế quản là gì?

Hen phế quản là tình trạng viêm mạn tính ở đường thở, có sự tham gia của nhiều loại tế bào viêm và các thành phần của tế bào, chủ yếu là tế bào Mast, bạch cầu ái toan (E), lymphoT, đại thực bào, bạch cầu đa nhân trung tính (N) và các tế bào biểu mô phế quản.

Quá trình viêm này gây khó thở rít, ho, tức ngực từng đợt tái diễn, thường bị về đêm và sáng sớm. Những đợt này thường bị tắc nghẽn đường thở có thể tự hồi phục hoặc do điều trị. Quá trình viêm này hay đi kèm theo tăng tính phản ứng phế quản với nhiều tác nhân kích thích gây co thắt cơ trơn phế quản.

2. Phân loại

• Hen ngoại sinh (hen dị ứng) khởi phát từ khi còn trẻ (hen sớm), thường kèm với eczema hoặc viêm mũi dị ứng, có tiền sử gia đình bị hen hoặc tạng Atopic, test da dương tính với dị nguyên.
• Hen nội sinh (hen nhiễm trùng) là những trường hợp hen không do dị ứng thường hen muộn trên 30 tuổi, không có tiền sử gia đình bị hen, triệu chứng dai dẳng, test da âm tính, không rõ yếu tố làm bùng nổ cơn hen (trừ nhiễm trùng và Aspyrin), IgE máu bình thường.

3. Cơ chế bệnh sinh:

3.1. Tăng tính phản ứng của phế quản:

• Ở các bệnh nhân hen đều có tăng phản ứng phế quản gây co hẹp phế quản khi đáp ứng với các tác nhân kích thích, mà viêm đường thở là nguyên nhân chủ yếu của tăng tính phản ứng phế quản. Các tác nhân kích thích phế quản có thể tác động trực tiếp nên cơ trơn phế quản, hoặc gián tiếp do giải phóng các trung gian hoá học.
• Các chất trung gian hoá học như: Histamin, Bradykinin, Leucotriene C, D, E và các yếu tố hoạt hoá tiểu cầu, tác động gây co thắt, phù nề, tăng tiết phế quản, một số protein trong bạch cầu ái toan còn có khả năng gây phá huỷ biểu mô phế quản.

3.2. Tế bào viêm và các trung gian hoá học:

• Đây là giả thuyết phổ biến nhất hiện nay.
• Các tế bào viêm (Mast., E, B, LT…)  giải phóng các men, yếu tố hoá ứng động, các trung gian hoá học, các Cytokin, tác động trực tiếp lên cơ trơn phế quản, gây phản ứng viêm, phù nề, co thắt và thành cơn hen.

3.3. Cơ chế thần kinh: mất cân bằng của hệ thần kinh thực vật (thần kinh tự động)

– Hệ thần kinh tự động ở đường thở, có 3 thành phần là:

•  Hệ phó giao cảm và chất trung gian là Axetylcholin, gây co thắt phế quản. 
• Hệ giao cảm, chất trung gian là: Adrenalin gây giãn phế quản. 
• Hệ không giao cảm và không phó giao cảm  (NANC).

4. Các nguyên nhân gây hen phế quản:

• Nhiễm khuẩn, virut (đặc biệt nhiễm virut đường hô hấp trên)
• Hít phải dị nguyên: bụi nhà (44%), bụi lông gia súc, gia cầm, bụi xác côn trùng, nấm mốc, phấn hoa… 
• Bụi ô nhiễm môi trường, thay đổi thời tiết ( như giảm nhiệt độ, độ ẩm và sương mù, đặc biệt khi trời lạnh và khô ) hút thuốc thụ động. 
• Một số thuốc: Aspirin, thuốc giảm đau Nonsteroide làm bùng nổ cơn hen. 
• Gắng sức. 
• Một số loại thức ăn: tôm, cua , cá…
• Nghề nghiệp: tiếp xúc một số muối kim loại, bụi gỗ… 
• Tâm lý: vui buồn quá độ có thể kích thích gây cơn hen.
• Nội tiết: một số trường hợp hen  liên quan với khi có thai và kinh nguyệt. 
• Phản xạ dạ dầy thực quản: trào ngược dịch dạ dày

5. Để ngừa bệnh hen suyễn, bạn hãy tuân thủ:

• Giữ ấm cơ thể đầy đủ, đeo khẩu trang khi ra ngoài
• Hạn chế thở bằng đường miệng.
• Giữ vệ sinh môi trường sống sạch sẽ, vệ sinh nhà cửa, chăn ga gối đệm thường xuyên
• Hạn chế ăn các loại thực phẩm dễ gây dị ứng
• Bổ sung nước đầy đủ cho cơ thể
• Luyện tập thể dục đều đặn, nếu trời lạnh thì tập trong nhà
• Hạn chế tối đa sự tiếp xúc với các tác nhân gây bệnh